The Problem of Authenticity of Constitutive Root Text al-F?qh al-Akbar and the Contribution of Ottoman Intellectuals I

?slâmî ilimlerin neredeyse tamam?n?n temelleri hicrî birinci ve ikinci as?rda at?lm??t?r. Hicrî as?rdan itibaren ?slam dünyas?n?n geni?lemesiyle birlikte sözlü bilgilerin yaz?ya aktar?lmas?na yönelik kolektif bir çaban?n varl??? dikkat çekmektedir. Hz. Peygamber’in s.a.v. insanl??? ?slam’a daveti ile beraber yaz? yazma kültüründe önceleri benzeri görülmemi? art?? gözlenmi?tir. dini dünya tarih sahnesi hummal? faaliyetine tan?k olmu?tur. Sözlü kültürden yaz?l? kültüre geçi?in h?zland??? özellikle 2./8. yüzy?llarda ak?id-kelâm, f?k?h usûlü, tasavvuf, tefsir, hadîs ilgili bu ta??y?c?s? olan dil din biliminin kurucu metinleri telif edilmi?tir. Temel ilkeleri içeren metinler sayesinde ilimler, derinle?erek geli?me f?rsat? yakalam??t?r. Bir metnin kök say?labilmesi için a?ac?n meyvesi olarak kurdu?u sistemin olmas? gerekir. Bu anlamda el-F?khü’l-ekber, itidalli savunulabilir inanç sistemi kurmu?tur. En özlü ak?id en hacimli kelâm kitaplar? aras?nda organik ba? vard?r. Yolun sonunda hedeflerin yaz?lmas?ndan ibaret akîde metinleri, iman esaslar?n?n say?lmas? iken, gayesine götüren yolun yürüyü?ünü temsil eder. Yürünecek yollar? bitirerek sonunu i?aret eden dü?üncesinin dönüm noktalar?ndan ilki önemlisidir. çal??mada ilminin metni el-F?khü’l-ekber’in yazar?na aidiyeti ba?lam?nda ilmine katk?s? tart???lacakt?r. metin, ilerleyen safhalar?nda yaz?lacak Ehl-i sünnet kelâm?na yön vermi?tir. sözü edilen iç d?? ba?lamlar?yla Ebû Hanîfe’ye (öl. 150/767) nispeti dirayet yönü teyit edilecektir. Ayr?ca Osmanl? döneminde el-F?khü’l-ekber ?erhlerindeki art???n nedeni gösterilecektir. Nitekim her ?erh, telifin müellife aidiyetini güçlendirmektedir. ?erhlerde ait olmad???na dair tek cümle bulunmamakta, tam tersine aidiyetin s?hhatine vurgu yap?lmaktad?r. Elbette burada tüm ?erhlerine yer verilmeyecek, ço?unlukla bask?lar? yap?lm?? çal??malara a??rl?k verilecektir. El-F?khü’l-ekber’de ilahiyat, nübüvvet ahiret konular? almaktad?r. Burada teolojik tart??malar?n kelâmî kavramlar tarihine ili?kin sorunlar?n ?erhlerde ele al?n?? biçimi makalede örnek al?nan yöntem çerçevesinde konular?n? kavramlar?n? yine ?erhler de?erlendirilmesine ileri haz?rl?k olacakt?r. önemle belirtilmesi gereken husus, ?erh ulemadan hiçbirinin konu veya kavram?n Hanîfe al?nmad???na etmemi? olmas?d?r. Kald? ki erken dönemden 7./13. Yüzy?l gibi geç döneme kadar gerek kelâm, gerekse bibliyografya aidiyetinde herhangi ku?ku duymam??t?r.